روز 22 اردیبهشت مصادف با روز تولد مریم میرزاخانی از سوی اتحادیه بین المللی انجمن های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران به عنوان «روز جهانی زن در ریاضیات» نامگذاری شده است.
چندین سازمان از جمله انجمن زنان اروپایی در ریاضیات، انجمن جهانی زنان در ریاضیات، زنان آفریقایی در انجمن ریاضیات، انجمن زنان هندی و ریاضیات و نیز گروه زنان ریاضیدان شیلیایی از پیشنهاد ایران حمایت کردند.
بدون شک رای سازمان های بزرگ و جهانی ریاضی مهر تاییدی بر پیشینه و تاریخ بلند علم ریاضیات در ایران است.
مریم میرزاخانی ریاضیدان نابغه ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد 22 اردیبهشت 1356 در تهران متولد شد و در سال های 1373و 1374 در زمان تحصیل در دبیرستان با کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری به المپیاد جهانی ریاضیات در هنگ کنگ و کانادا اعزام شد.
او در المپیاد 1995 کانادا علاوه بر کسب مدال طلا، حائز بالاترین امتیاز در بین دانش آموزان جهان شد.
وی پس از اتمام تحصیلات متوسطه در دبیرستان فرزانگان تهران، تحصیلات کارشناسی خود را در رشته ریاضی در دانشگاه صنعتی شریف به پایان برد.
میرزاخانی پس از پایان دوره کارشناسی برای ادامه تحصیل به دانشگاه هاروارد آمریکا رفت. در سال 1999 زمانی که در دانشگاه ‘پرینستون’ به تحقیق و تدریس اشتغال داشت ،موفق شد راه‌حلی برای یک مساله ریاضی پیدا کند.
ریاضیدانان مدت های طولانی بود که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرم های هندسی هذلولی بودند و در این میان میرزاخانی جوان در دانشگاه ‘پرینستون’ نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه‌حلی روشن در اختیار داشت.
میرزاخانی در سال ۲۰۰۹ به خاطر دستاوردهایش در ریاضیات برنده جایزه بلومنتال شد. در اعلامیه‌ای که انجمن ریاضی آمریکا به مناسبت برنده شدن این جایزه برای میرزاخانی منتشر کرد، دلیل گرفتن این جایزهٔ مهم ریاضی، “خلاقیت استثنایی، و تز (دکترای) مبتکرانه که در آن، ابزارهای گوناگونی از هندسه هذلولوی گرفته تا روش‌های کلاسیک فرمهای اتومورفیک و تقلیل سیمپلکتیک برای به‌دست آوردن نتایجی در سه مسئلهٔ مهم ترکیب شده‌اند ” عنوان شد.
برای محاسبه چنین میانگین نیاز به محاسبه “حجم” یا اندازه فضای سطوح ریمان است که دارای منحنی طول معینی است.وی یک فرمول بازگشتی هوشمندانه برای حجم فضاهای مدول مختلف مشکل را حل کرد.
این راه حل چندین پیامدهای خیره کننده در زمینه های به ظاهر دور داشت. به عنوان مثال ، اثبات جدیدی از قضیه معروف توسط Maxim Kontsevich ریاضیدان روسی -فرانسوی ارائه شد که در نظریه میدان کوانتومی تأثیراتی داشت.
میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ در کنگره بین‌المللی ریاضیدانان در سئول به دلیل کنشگری در زمینه «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه ای آن ها» برنده مدال فیلدز شد که بالاترین جایزه در ریاضیات است. وی تنها زن و اولین ایرانی برندهٔ مدال فیلدز است.
وی نخستین زن و نخستین ایرانی برنده مدال فیلدز است.
پرفسور میرزاخانی در 24 تیر 1394(جولای 2017) در بیمارستان دانشگاه استنفورد آمریکا درگذشت.
در سایت نهاد زنان سازمان ملل به نقل از مریم میرزاخانی، دربارۀ علاقه او به علم ریاضیات این چنین نوشته شده است: “هرچه وقتم را بیشتر صرف ریاضی می‌کنم، بیشتر هیجان زده می‌شوم. هیجان کشف و لذت بردن از چیزهای جدید، احساسی شبیه به بودن بر بالای قله و داشتن دیدی واضح از آنجا را به من می‌دهد.”
احمد میرزاخانی پدر مریم که این روزها به همراهی چند نفر دیگر در تدارک راه‌اندازی بنیادی برای کشف و شکوفایی استعدادهاست، در این‌باره نیز خاطرنشان کرد: «وجود چنین بنیادی برای این است که گمان نکنیم ایران تنها یک مریم میرزاخانی داشته است. ایران هزاران «مریم» دارد که متأسفانه بسیاری‌شان فرصت شکفتن پیدا نمی‌کنند. تنها باید آنان را یافت و میدان داد تا هر کدام در جایگاه خودشان و متناسب با توانمندی‌هایی که دارند، بشکفند و ارزش‌هایشان را به اثبات برسانند و هر کدام یک مریم میرزاخانی باشند.»
